تعریف علم تغذیه

علم تغذیه از دو رشته‌ی كلیِ «علم مواد غذایی و تكنولوژی آن»^۱ (اطلاعات در مورد تولید، تهیه، نگهداری، توزیع و خواص زیستی مواد غذایی)، و «علم تغذیه» (سرنوشت مولكول‌های غذایی در بدن) تشكیل شده كه از دیدگاه پزشكی حایز اهمیت بیشتری است.

در این رشته، تركیب بدن انسان، تركیب مواد غذایی و ارتباط غذا با انسان، مطالعه می‌گردد.^۲ همچنین، درباره‌ی نیازه‌های غذایی و مقدار مصرف آن، ارزش غذایی خوراكی‌ها، رژیم غذایی و رابطه‌ی آن با بیماری‌ها گفتگو می‌شود و این كه فرایند سوخت و ساز غذا از مرحله‌ی ورود به دهان، جذب، كارایی و در نهایت دفع مورد مطالعه قرار می‌گیرد و چگونگی عمل مواد مغذّی و ارتباط آن‌ها با یكدیگر و تناسب مقادیر آن‌ها در حالت سلامتی و بیماری بررسی می‌شود.^۳ در واقع، تغذیه واكنش هایی است كه به موجب آن عضو زنده و سلول‌های آن، مواد مغذّی را دریافت و ان‌ها را به منظور رشد و نموّ و نوسازی و نگهداری عضو مصرف می‌كنند و حرارت و انرژی و كافی را برای انجام عملیات حیاتی و سایر فعالیت‌های مربوط تأمین می‌نمایند. به عبارت دیگر، ارتباط مواد غذایی با نحوه‌ی استفاده بدن از آن مواد، به منظور تأمین بیشترین میزان سلامتی است.^۴

در علم تغذیه، از غذا به عنوان ماده‌ای جامد یا مایع یاد می‌شود كه پس از خورده شدن و هضم آن و پس از این كه از طریق روده‌ها جذب بدن می‌گردد (و یا به طرق دیگر مثل تزریق وارد بدن شده)، برای نگهداری نسوج، رشد و نمو و تولید مثل سلولی، تنظیم واكنش‌های حیاتی و ایجاد حرارت و انرژی در بدن، به مصرف می‌رسد.^۵ مولكول‌های جذب شده‌ی حاصل از مواد غذایی، جزء غذا یا ماده مغذّی نام دارند. مواد مغذیِ موجود در غذا، اجزای شیمیایی تشكیل دهنده‌ی غذایی هستند كه سه نقش عمده‌ی ایجاد انرژی، تنظیم اعمال بدن و یا عمل رشد و ترمیم بافت‌های بدن را بر عهده دارند.^۶ در یك تعریف دقیق‌تر، می‌توان گفت، معمولاً هر غذایی كه انسان مصرف می كند از مواد مختلفی نظیر چربی‌ها، كربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، و عناصری نظیر كلسیم، فسفر، سدیم، آهن و غیره همچنین مقادیری آب تشكیل یافته است. این مواد، هر یك ماده‌ی مغذّی نامیده می‌شوند. بعضی از غذا‌ها تنها حاوی یك ماده‌ی مغذی‌اند؛ مثل شكر كه تنها دارای كربوهیدرات می‌باشد. برخی دیگر حاوی مقدار فراوان و متنوعی از مواد مغذّی‌اند؛ نظیر شیر كه حاوی پروئتین، چربی، كربوهیدرات و املاح مختلف و گروهی از ویتامین‌هاست. به طور كلی، ماده‌ی مغذّی ممكن است یك یا چند عمل تغذیه‌ای در بدن انجام دهد؛ نظیر پروتئین‌ها كه در بدن می سوزند و حرارت و انرژی تولید می‌كنند؛ همچنین برای رشد و نمو و تولید سلول‌ها و نسوج تازه به كار می‌روند و نیز برای ساختن هورمون‌ها، آنزیم‌ها، كو آنزیم‌ها و پادتن‌ها (موادی كه بدن را در مقابل بیماری‌هایی مختلف محافظت می‌كنند)، به مصرف می‌رسند. برای این كه بدن تمام نیاز‌های غذایی‌اش را به طور كامل به دست آورد و غذا متعادل باشد، باید از انواع غذاهای در دسترس مصرف نمود تا هر كدام یك یا چند نوع از مواد مغذی برای بدن را تأمین نمایند.

تنظم برنامه‌ی غذایی عبارت است از: استفاده از اصول علم تغذیه برای تنظیم یك برنامه‌ی غذاییِ كامل و صحیح برای یك فرد یا گروهی از افراد كه شرایط اقتصادی و بهداشتی متفاوتی دارند. علوم رژیم‌های درمانی، عبارت است از: چگونگی استفاده از برنامه‌های غذاییِ مخصوص برای درمان هر یك از بیماری‌ها با توجه به نكاتی كه به آن‌ها اشاره گردید.^۷

پی‌نوشت‌هاـــــــــــــــــــــــــــــ