كيفيت معراج پيامبر(ص) گرامي مورد بحث و گفتگو بوده است و در جسماني و روحاني بودن آن، سخناني گفته شده است. با اينكه صريح قرآن و روايات گواهي قطعي بر جسماني بودن آن مي‌دهد۱؛ با اين حال، يك رشته اشكالات علمي، مانع از آن شده است كه گروهي اين حقيقت را بپذيرند و سرانجام دست به تأويل زده، و معراج آن حضرت را روحاني دانسته‌اند. اينان، چنين گفته‌اند كه فقط روح و روان پيامبر(ص)، تمام اين عوالم را سير كرده، سپس روح او به بدن مقدس وي بازگشت نموده است. گروهي قدم را فراتر نهاده، معتقد شده‌اند كه تمام اين جريانها در رؤيا و آن حضرت به صورت خواب تمام اين امكنه را ديده و سير كرده است.
سخنان گروه اخير به قدري دور از واقعيت است كه اصلاً نبايد اين نظر را در شماره اقوال و نظرات آورد. زيرا قريش، از شنيدن اينكه محمد(ص) مدعي است كه من در ظرف يك شب همه اين اماكن را سير نموده‌ام، سخت ناراحت شدند، وجدّاً به تكذيب او برخاستند، به طوري كه معراج وي در همه‌ي محافل قريش موضوع روز شد؛ هرگاه سيرِ اين عوالم به صورت يك رؤيا بود، معنا نداشت كه قريش به تكذيب پيامبر برخيزند، و جنجالي راه بياندازند. زيرا گفتن اينكه من در شبي از شبها موقع خواب؛ چنين خوابي‌را ديده‌ام، هرگز مايه نزاع و اختلاف نمي گردد، زيرا سرانجام هرچه هست خواب است، و همه‌ي امور محال و غير ممكن و يا بسيار مستبعد در خواب به صورت ممكن در مي‌آيد. از اين جهت اين نظر آنقدر ارزش ندارد، كه ما آن را دنبال كنيم؛ ولي افسوس اينجاست كه برخي از دانشمندان مصري، مانند «فريد وجدي»، اين نظر را پسنديده و با سخنان بي‌اساسي، به تحكيم آن پرداخته است. با اين همه بهتر آنست كه از اين مطلب بگذريم.۲منبع۳
