پرسش:
بر اساس آيات و روايات، شفيعان چه كساني هستند؟
پاسخ:
با توجه به مفهوم گسترده‌ي شفاعت، تمام اسباب و علت هاي مادي و معنوي، شفيعان درگاه الهي‌اند؛ چون واسطه‌ي فيض خداوند به مخلوقات هستند.
اما در خصوص شفاعت مغفرت (شفاعتي كه نتيجه آن آمرزش گناهان است)، شفيعان درگاه الهي عبارت‌اند از:
۱. توبه
قرآن كريم مي‌فرمايد: وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۲۵﴾۱؛ «وا اوست آنكه توبه را از بندگان خود مي‌پذيرد و از گناهان مي‌گذرد». در آيات متعددي از قرآن كريم، نقش توبه و استغفار در آمرزش و بخشش گناهان، بيان شده است.۲
بنابراين توبه از اسباب و علل رسيدن فيض مغفرت و بخشش الهي به بنده‌ي گنه كار و از شفيعان در گاه الهي است. از آنجا كه اقثر توبه به علاوه بر آخرت، در همين دنيا ظاهر شده و قبل از مرگ، سبب آمرزش گناهان مي‌شود، در روايات از آن به عنوان بهترين شفيع نام برده شده است.
امام علي(ع) مي‌فرمايند: «لاشفيع انجح من التوبه»۳؛ «هيچ شفيعي بهتر و كار آمدتر از توبه نيست»؛ چون در همين دنيا اثر مي‌كند و مكافات كار انسان، به قبر و قيامت كشيده نمي‌شود.
۲. ايمان و عمل صالح
قرآن كريم مي‌فرمايد: وَعَدَ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ ﴿۹﴾۴؛ «خداوند كساني را كه ايمان آورده‌اند و كار‌هاي شايسته كرده‌اند، به آمرزش و پاداشي بزرگ وعده داده است». در آيات متعددي ايمان و عمل صالح، به عنوان سبب مغفرت و آمرزش دانسته شده است.۵
در روايات نيز از مصاديق عمل چون عمل صالح -چون، روزه، اداي امانت، صداقت و راست گويي- به عناون شفيعان درگاه الهي ياد شده است.۶
۳. قرآن كريم
كساني كه در دنيا قرآن را دستور زندگي خود قرار داده و به آن عمل كرده‌اند، در روز رستاخيز از شفاعت آن بهره‌مند خواهند شد.۷
امام علي مي‌فرمايند: «در روز قيامت، قرآن براي هر كس شفاعت كند، پذيرفته مي‌شود».۸
۴. اولياي الهي
بر اساس رواياتي از شيعه و اهل سنت، ملائكه،انبيا، اوصياي پيامبر و امامان معصوم، عالمان و دانمشندان ديني، شهيدان و مؤمنان، در روز قيامت شفيعان درگاه الهي‌اند. در اين قسمت به ذكر چند نمونه از روايات بسنده مي‌كنيم:
رسول اكرم(ص): «سه گروه نزد خداوند شفاعت مي‌كنند و شفاعت آنها پذيرفته مي‌شود: پيامبران، عالمان و شهيدان».۹
و نيز: «در روز قيامت، من شفاعت مي‌كنم و شفاعتم پذيرفته مي‌شود و علي شفاعت مي‌كند و شفاعتش پذيرفته مي‌شود و اهل بيتم شفاعت مي‌كنند و شفاعت‌شان پذيرفته مي‌شود.»۱۰
امام صادق(ع): «به خدا سوگند! ما در حق شيعيان گنه كارمان شفاعت مي‌كنيم».۱۱
و نيز: «در روز قيامت… به عباد گفته مي‌شود: به بهش برو و به عالم گفته مي‌شود: بايست و به سبب آنكه مردم را تربيت و ادب نيكو آموختي، براي آنان شفاعت كن».
پي‌نوشت‌هاـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
- شوري/آيه‌ي ۲۵.
- مائده/آيه‌ي۵ و آيه‌ي۳۹؛ فرقان/آيه‌ي۲۵ و آيه‌ي ۷۱؛ تحريم/آيه‌ي ۶۶ و آيه‌ي ۸؛ توبه/آيه‌ي۹ و آيه‌ي ۱۰۴؛ نساء/آيه‌ي۴ و آيه‌ي۱۱۰؛ انفال/آيه‌ي۸ و آيه‌ي ۳۳؛ مائده/آيه‌ي۵ و آيه‌ي۷۴.
- بحارالأنوار/ج۸/ص۵۸/ح۷۵.
- مائده/آيه‌ي۹.
- حج/آيه‌ي۵۰؛ سبأ/آيه‌ي۴؛ فاطر/آيه‌ي۷؛ فتح/آيه‌ي۲۹؛ هود/آيه‌ي۱۱؛ يس/آيه‌ي۱۱.
- ميزان الحكمة/ج۴/ص۱۴۷۵/ احاديث ۹۵۰۸ و ۹۵۱۱ و ۹۵۱۳؛ مسند احمد بن حنبل/ج۲/ص۲۵۶.
- سنن ترمذي/ج۴/ص۴۱۴/ح۲۹۱۴؛ مسند ابن حنبل/ج۸/ص۲۷۳؛ سنن ابن ماجه/ج۱/ص۷۸.
- نهج البلاغه/خطبه۱۷۶.
- ميزان الحكمه/ج۴/ص۱۴۴۷ و ج۶/ص۲۷۹۴/ ح۹۵۰۲.
- همان/ج۴/ص۱۴۷۵/ح۹۵۰۵.
- بحارالأنوار/ج۸/ص۳۷/ح۱۵.
- همان/ص۵۶.
