عبادت، عنوان عامى است كه نمونهها و مصداقهاى فراوانى را در بر مىگیرد و تنها در «نماز» خلاصه نمىشود. حج، روزه، امر بمعروف و نهى از منكر، جهاد، طلب روزى حلال، خدمت به همنوعان، درس خواندن و درس گفتن، عزادارى بر شهیدان كربلا، نیكى به پدر و مادر، یتیم نوازى، پرداخت خمس و زكات و … همه و همه عبادت است. (البتّه به شرط خدایى بودن نیّت)
ولى در میان اعمال عبادى، «نماز» برجستگى و درخشندگى خاصى دارد و جلوه درخشان عبادت و پرستش خدا به حساب مىآید. اوصاف نماز، فلسفه و حكمتش، فایده و آثارش، شرایط و آدابش، مكان و زمانش در آیات و روایات بسیارى آمده كه پرداختن به آنها طولانى خواهد شد. امّا سعى مىكنیم بر اساس قرآن و حدیث، قطرهاى از دریاى معارف اسلامى درباره نماز را بازگوییم.
نماز، بزرگترین عبادت و مهمترین سفارش همه انبیاست.
لقمان، پسرش را به نماز توصیه مىكند.(۱)
حضرت عیسى در گهواره مىگوید: خدایم مرا به نماز و زكات توصیه كرده است.(۲)
رسول خدا صلى الله علیه وآله نماز را نور چشم خود مىداند. «قُرَّةُ عَیْنى فِى الصَّلاةِ»(۳)
نماز، فریضهاى است كه خدا را به یاد انسان مىآورد.(۴) و پیمان خدا با مردم است.(۵)
نماز، سیماى مكتب است. «اَلصَّلوةُ وَجْهُ دینكُمْ»(۶)
نماز، دواى تكبّر است. «وَ الصَّلاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْكِبْرِ»(۷)
نماز، وسیله تشكّر و سپاس از نعمتهاى الهى است، عمود و پایه دین، كلید بهشت، وسیله آزمایش و شناخت مردم و محو كننده گناهان، و پاك كننده دل و جان آدمى است.
روزى پنج نوبت، با حفظ شرایط كامل نماز، در پیشگاه خدا ایستادن و نعمتهاى او را یاد كردن و از او حاجت و نیاز خواستن، همچون شست و شو در نهر آبى است كه آلودگىها را مىزداید.(۸)
نماز، اوّلین سؤال در قیامت است، كه اگر پذیرفته نشود، كارهاى دیگر هم مقبول نیست.
نماز، تنها عبادتى است كه در هیچ حال از انسان ساقط نمىشود حتّى در میدان جنگ ودر شرایط اضطرار، بیمارىو…
نماز، اعلام بندگى در برابر خدا و زیر بار نرفتن در مقابل طاغوتها و ستمگران است.
نماز، زنده نگه داشتن آیین توحیدى حضرت ابراهیم، و سنّت رسولاللّه ومكتب حسینبنعلىعلیهما السلام است.
نماز، براى عاشقان خدا، شیرین ولى براى منافقان، تلخ و سنگین است: «وَإِنَّهَا لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَشِعِینَ»(۹)
نماز، كوبنده شیطان و مأیوس كننده اوست. حضور در برابر آفریدگار است.
نماز هماهنگى با همه ذرّات عالم است. جهان، محراب وسیعى است كه همه كائنات، در آن به تسبیح و سجود در برابر خدا مشغولاند. به نماز ایستادن، همراهى با همه آفریدهها و فرشتگان در پرستش و ذكر پروردگار است.
در اهمیت نماز، همین بس كه على علیه السلام در میدان نبرد صفّین، و امام حسین علیه السلام در ظهر عاشورا دست از جنگ كشیدند و به عشق الهى، به نماز ایستادند. شخصى به حضرت على علیه السلام ایراد گرفت، امام فرمود: ما براى همین مىجنگیم تا مردم، اهل نماز باشند. به سید الشهدا، در زیارتنامهاش خطاب مىكنیم: گواهى مىدهم كه تو نماز را بر پا داشتى. «اَشْهَدُ اَنَّكَ قَدْ اَقَمْتَ الصَّلوةَ …»
در مشكلات و اضطرابها، یاد خداى بزرگ و استمداد از او، آرام بخش دلها و راهگشاى انسان در سختىهاست و تكیهگاهى است كه مؤمنان به خدا دارند. از این رو قرآن دستور مىدهد كه به وسیله «صبر» و «نماز» از خداوند یارى بطلبید.
«وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلَو ةِ»(۱۰)
امام صادق علیه السلام در واپسین دم زندگى خویش، همه بستگان را جمع كرد و در وصیت خویش به آنان، اهمیت نماز را یادآور شد و فرمود:
هر كه نماز را سبك بشمارد، از شفاعتِ ما محروم است.
مرز میان اسلام و كفر، ترك عمدى نماز است. چگونه مسلمانى است آنكه رابطه خود با خدا را بریده و از نماز روى برتافته است.
رسول خدا فرمود: «مَنْ تَرَكَ الصَّلوةَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ كَفَرَ»(۱۱) هر كه عمداً نماز را ترك كند، كفر ورزیده است.
و در كلام علوى مىخوانیم كه فرمود:
«مَنْ ضَیَّعَ الصَّلوةَ فَهُوَ لِغَیْرِها اَضْیَعُ»(۱۲) كسانى كه نماز را سبك شمارند و آن را تباه و ضایع سازند، غیر نماز را بیشتر ضایع خواهند ساخت.
نماز، موقعیّتى است كه باید در آن به خدا توجّه داشت نه دیگرى، و هر چه را از نظر دور داشت مگر خدا را. باید خداى را زنده و حاضر و ناظر بدانیم و احساس حضور در برابر آن خالق عظیم را در خویش، زنده نگاهداریم. پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله فرموده است:
همین كه انسان در نماز به غیر خدا توجّه مىكند، خداوند به او خطاب مىكند: به چه كسى توجه مىكنى؟ آیا پروردگارى جز من سراغ دارى؟
آیا جز من، مراقب و ناظرى در كار است؟
آیا به بخشندهاى جز من دل بستهاى …؟
اگر توجه به من داشته باشى، من و فرشتگانم به تو توجّه خواهیم كرد و …(۱۳)
۱) لقمان، آیه ۱۷.
۲) مریم، آیه ۳۱.
۳) بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۷۷.
۴) طه، آیه ۱۴.
۵) كنزالعمال، ج ۷، ص ۲۷۹.
۶) فروع كافى، ج ۱، ص ۲۷۰.
۷) نهج البلاغه، صبحى صالح، حكمت ۲۵۲.
۸) وسائلالشیعه، ج ۳، ص ۷.
۹) بقره، آیه ۴۵.
۱۰) بقره، آیه ۴۵.
۱۱) محجّةالبیضاء، ج ۱، ص ۳۰۱.
۱۲) وسائل الشیعه، ج ۳، ص ۱۹.
۱۳) مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۱۷۳.
منبع نوشته: كتاب “پرتوی از اسرار نماز ” نوشته‌ي حجة الإسلام والمسلمين قرائتي
