شرايط كمال عبادت
غير از شرط صحّت و شرايط قبول، شرايطى هم براى كمال عبادت است. يعنى اگر اين شرايط باشد، عمل عبادى ارزشى فوقالعاده و كمالى بالاتر خواهد داشت.
عبادات واعمالى كه شرايط زير را داشته باشد، برتر وكاملتر است:
۱. مشكلتر بودن
در عبادت، بايد دشوارى آن را تحمل كرد و بر سستى
و تن پرورى غلبه يافت و به پرستشى عاشقانه و پيوسته پرداخت. على عليه السلام فرموده است: «افْضَلُ الاعْمالِ ما اكْرَهْتَ نَفسَكَ عَلَيهِ» «۱»
بهترين كارها، عملى است كه خود را (علىرغم عدم پذيرش نفس) بر آن وادار كنى.
آنكه در لحظات سخت، از رسولخدا حمايت ويارى كند.
آنكه با پاى پياده به سفر حج و زيارت برود.
آنكه با جان و مال، در راه خدا مبارزه كند.
آنكه در راه دين، سختى بيشترى تحمّل كند، از فضيلت بيشترى برخوردار است.
۲. نظم و تداوم
عبادت اگر برنامههاى دائمى ومنظّم داشته باشد، بهتراست. در روايات آمده است كه مؤمن، اوقات وكارهاى خود را تقسيم مي‌كند وبخشى را براى عبادت ومناجات با خدا قرار مي‌دهد.
۳. مهمتر بودن
در كارها بايد اهمّ و مهمّ كرد و كارهاى «مهمّ» را فداى كارهاى «مهمتر» نمود.
وقتى بستگان انسان نيازمند هستند، چرا صدقه به ديگران؟
وقتى كارهاى مستحب، به واجبات انسان ضرر بزند،
چه نيازى به انجام آنها؟
وقتى كارى، نفع عامترى دارد، چرا پرداختن به امورى كه خيرش محدود و موقّت است؟
على عليه السلام مي‌فرمايد:
«لا قُرْبَةَ بَالنَّوافِلِ اذا اضَرَّتْ بِالْفَرائِضِ» «۲»
هرگاه نمازهاى مستحب، به نمازهاى واجب ضرر برساند، ديگر آن نافلهها موجب قرب به خدا نخواهد شد.
۴. بركت داشتن
گاهى كمال يك عمل، در بركت داشتن آن است، يعنى كارى باشد كه خير و سود آن، جاودان و گسترده و باقى باشد، نه موقّت و گذرا.
۵. سبقت گرفتن
در كارهاى نيك، پيشتاز بودن و شتاب به سوى صالحات و خيرات، امتيازات ويژهاى دارد.
پيوستن به اسلام در آغاز امر، برتر از مسلمان شدن در روزگار غلبه و قدرت مسلمين است. «۳» به سوى نماز اوّل وقت بايد شتافت. در كارهاى خداپسند بايد پيشقدم بود.
تأكيد بر «سارعوا» «۴»
و «سابقوا» «۵»
، در قرآن و حديث نشان آن است كه سرعت و سبقت در عبادت مايه كمال عبادت است.
۶. نشاط و دوام
منافقان، نماز را با كسالت و بى نشاط مي‌خوانند. «۶»
اهل شك، در عبادتشان دچار ترديد و سستى مي‌شوند.
عبادتى كاملتر است كه همراه با نشاط، و برخوردار از استمرار و پيوستگى باشد. عملِ اندك و با دوام، برتر از كار زيادى است كه انسان از آن ملول و خسته شود و دست بكشد.
خداوند، در توصيف عبادت فرشتگان فرموده است:
شبانه روز، بدون خستگى، خدا را تسبيح مي‌گويند. «۷»
۷. بصيرت و يقين
عملى كه از روى بينش عميق و آگاهى و يقين باشد، به مراتب برتر از كارهاى سطحى و عبادتهاى تهى از يقين است. در حديث مي‌خوانيم:
«انَّ الْعَمَلَ الدّائِمَ الْقَليلَ عَلَى الْيَقينِ، افْضَلُ عِنْدَاللّهِ مِنَ الْعَمَلِ الْكَثيرِ عَلى غَيْرِ يَقينٍ» «۸»
عمل اندك ولى پيوسته و مداومى كه همراه يقين باشد، نزد خدا برتر از عمل بسيارى است كه فاقد بصيرت ويقين باشد.
شرايط ديگرى براى كمال عبادت وجود دارد كه در اين مختصر از آنها مي‌گذريم …
(۱). قصارالجمل، ج ۲، ص ۷۴
(۲). الحياة، ج ۱، ص ۳۱۸
(۳). حديد، آيه ۱۰
(۴). آلعمران، آيه ۱۳۳
(۵). حديد، آيه ۲۱
(۶). نساء، آيه ۱۴۲
(۷). انبياء، آيه ۲۰
(۸). كافى، ج ۱، ص ۵۷
منبع: كتاب راز نماز؛ نوشته ي حجةالاسلام و المسلمين قرائتي
