شرايط صحّت عبادات
ارزش عبادت به صحّت و درستى آنست و صحّت آن، به دو عامل مهم بستگى دارد:
۱- صحيح بودن هدف
۲- صحيح بودن شكل آن
امّا «هدف»: كسب رضاى الهى و انجام وظيفه، بايد هدف انسان در عبادت باشد. از اين رو، عبادتى كه از روى ريا، يا كسب وجهه و خوشايند مردم باشد يا انسان انتظار ستايش از غير خدا داشته باشد، شرك است. البته اگر هدف، خدا باشد و مردم متوجّه كار خالصانه انسان شوند، اشكال ندارد. «۱»
ريا در عبادت، علاوه بر آنكه حرام است، موجب بطلان آن نيز مىباشد.
بايد كوشيد تا نيّت خالص عبادت، به انگيزه هاى غير خدايى آميخته نشود.
درباره اخلاص در عمل امام صادق عليه السلام فرموده است:
وَالْعَمَلُ الْخالِصُ الَّذى لا تُريدُ انْ يَحمَدك عَلَيهِ احدٌ الَّا اللّه» «۲»
عمل خالص، آنست كه از احدى، بجز خداوند، انتظار مدح و ستايش نداشته باشى.
در آثار اخلاص، از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت است كه:
«ما اخْلَصَ عَبْدُ لِلّه عَزَّوجلَّ اربَعينَ صَباحاً الّا جَرَتْ يَنابيعُ الْحِكْمَةِ مِن قَلْبِهِ الى لِسانِه» «۳»
بندهاى نيست كه چهل روز تمام، كارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، مگر آنكه چشمه هاى حكمت و خرد، از روح و جانش بر زبانش جارى مى شود.
اخلاص، دانشگاهى است كه در مدّت چهل روز، فارغ التحصيلانى حكيم و فرزانه، تحويل مىدهد.
امّا «شكل كار»:
عبادتى صحيح است كه به همان شكل و شيوه و صورت معين از سوى خدا و مكتب انجام گيرد، نه روى سليقه هاى شخصى يا روشهاى منحرف از دستور دين.
رسول خدا صلى الله عليه و آله مىفرمايد: «لا قَول وَ لا عَمَل وَ لا نِيَّة الا بِاصابَةِ السُّنَّةِ» «۴»
ارزشى براى گفته ها و عملها و نيّتها نيست، مگر آن كه طبق دستور و سنت انجام گيرد.
پس شكل عبادت را هم بايد از اولياء دين آموخت.
حضرت ابراهيم عليه السلام از خداوند درخواست مىكند كه نحوه صحيح عبادت را به ما نشان بده «وأرِنا مَناسِكنا» «۵»
در اينكه نماز را كجا بايد شكسته يا تمام، آهسته يا بلند خواند، تعداد ركعتها و امثال آن، بايد متعبّد بود. در غير اينصورت، ارزشى نخواهد داشت. مثل آنكه اگر بگويند: در صد قدمى شما گنجى نهفته است، مىتوانيد آنرا تصاحب كنيد. اگر شما ۹۸ قدمى يا ۱۰۲ قدمى را حفر كنيد، به گنجى نمىرسيد و رنج بيهوده بردهايد.
يا اگر بخواهيد با كسى يا شهرستانى تماس تلفنى بگيريد، با يك شماره كم يا زياد، شخص ديگر جواب مىدهد يا شهر ديگرى را مىگيريد. پس در
عبادات هم دقيقاً بايد به همان صورتى انجام داد كه دستور دادهاند. مانند دندانههاى يك كليد كه اگر اندكى ريز يا درشت شود، ديگر قفل را باز نمىكند.
امام باقر عليه السلام در تفسير آيه ۱۸۹ بقره «وَأْتُواْ الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوبِهَا» از در خانه ها وارد شويد، نه از بيراهه، فرمود:
مقصود آنست كه هر كارى را از راهش وارد شده و انجام دهيد و طبق دستور عمل كنيد. «۶»
(۱). تفسير صافى، ج ۲، ص ۳۵
(۲). بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۳۰
(۳). بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۲۴۲
(۴). قصارالجمل، ج ۲، ص ۷۳
(۵). بقره، آيه ۱۲۸
(۶). الميزان، ج ۲، ص ۵۹
منبع: كتاب پرتوي از اسرار نماز. نوشته ي حجةالاسلام والمسلمين قرائتي
